Chỉ số nước ối - Nguyên nhân dư thừa nước ối khi mang thai và cách điều trị

Dư thừa nước ối khi mang thai(đa ối) là trường hợp chỉ số nước ối của bào thai vượt quá mức quy định gây ảnh hưởng tới thai nhi nhi. Có thể căn cứ vào chỉ số nước ối để xác đinh chính xác bệnh lý này của thai phụ.

Nước ối giúp phổi của thai nhi phát triển thích hợp, nhiệt độ xung quanh cơ thể bé ổn định, giúp bé tránh bị ảnh hưởng khi nhiệt độ cơ thể người mẹ tăng cao. Ngoài ra, nước ối còn bảo vệ bé trước những chấn động bên ngoài bụng mẹ.
Nước ối tăng lên hay giảm xuống xuất phát từ vòng tuần hoàn: thai nhi nuốt nước ối, hấp thụ và thải ra theo đường tiểu. Điều này có nghĩa, thiếu ối(thiếu nước ối) và đa ối liên quan đến khả năng bài tiết nước tiểu và khả năng nuốt nước ối của thai nhi.

Chỉ số nước ối - căn cứ chuẩn đoán dư thừa nước ối khi mang thai

AFI – là ký hiệu chỉ số nước ối. Thông thường, các bác sĩ thường đo chỉ số nước ối như sau: Lấy lỗ rốn làm mốc, chia bụng làm 4 phần bởi 2 đường dọc ngang. Như vậy đồng thời, cũng chia tử cung ra làm 4 phần. Ở mỗi phần, chọn ra một túi ối sâu nhất, đo chiều dài của nó. Cộng 4 cái lại sẽ ra một con số, đó chính là chỉ số ối (AIF). Việc siêu âm để đo chỉ số nước ối phải được đánh giá ít nhất 2 lần liên tục cách nhau từ 2 - 6 giờ để xác định tình trạng thiểu ối hay thừa nước ối. Căn cứ và bảng sau đây để đánh giá chỉ số nước ối là bình thường hay bất thường.

Dựa vào chỉ số nước ối là căn cứ biết tình trạng đa ối của bà bầu.

Nguyên nhân gây đa ối

Nguyên nhân gây nên dư nước ối rất khó xác định. 2/3 trường hợp không tìm ra nguyên nhân. Nói chung đa ối là do sự sản xuất quá mức nước ối hoặc do rối loạn tái hấp thu của nước ối. Có những nguyên nhân về phía mẹ, thai nhi và rau thai.

Nguyên nhân về phía mẹ
- Người mẹ mắc chứng tiểu đường: Tình trạng đa ối được phát hiện trong 10% thai phụ mắc chứng tiểu đường, nhất là trong quý III.
- Kháng thể kháng Rh và các bệnh tán huyết thứ phát do kháng thể bất thường có thể gây tình trạng thiếu máu thai nhi trầm trọng hoặc phù thai nhi có liên quan đến tình trạng đa ối.
- Người mẹ mang song thai hoặc đa thai: Tình trạng đa ối có thể xảy ra do sự trao đổi chất giữa hai bào thai không được cân bằng (một bào thai có ít nước ối trong khi bào thai kia có nhiều nước ối hơn).
- Loạn dưỡng tăng trương lực cơ (ít gặp).

Nguyên nhân do thai
- Hội chứng truyền máu song thai: là một rối loạn có tiên lượng xấu, xuất hiện với tỷ lệ 15% trong thai nghén song thai một màng đệm, hai túi ối, là biến chứng do đa ối ở thai nhận máu.
- Khác thường ở bào thai: Bé sẽ ngừng quá trình uống nước ối - đi tiểu, dẫn tới hiện tượng thừa nước ối. Tình trạng này bao gồm những dị tật ở bào thai như hở hàm ếch, hẹp môn vị, ¬ Bất thường hệ thống thần kinh trung ương thai nhi (vô sọ, khuyết tật ống nơron thần kinh). Khuyết tật cấu trúc hệ thống tiêu hoá (tắc ống thực quản hoặc ống tiêu hoá)
- Bất thường nhiễm sắc thể thai nhi.

Nguyên nhân rau thai
- U mạch máu màng đệm có thể gây suy tim thai nhi và dẫn đến tình trạng đa ối.
- Các bệnh lý viêm nội mạc tử cung hoặc gây thương tổn bánh rau (giang mai).
- Phù thai không do yếu tố miễn dịch: có tiên lượng rất xấu và thường liên quan đến đa ối. Trường hợp điển hình có tình trạng phù rau thai.

Các nguyên nhân khác
- Thiếu máu ở bào thai.
- Các yếu tố khác làm gia tăng tình trạng đa ối là: nhiễm trùng bào thai, bất đồng nhóm máu giữa mẹ và bé…

Triệu chứng dư thừa nước ối

Khoảng 1% bà bầu có khả năng đối mặt với tình trạng thừa nước ối. Nhìn chung khi thấy, thai phụ xuất hiện những dấu hiệu khó chịu như: gia tăng những cơn đau lưng, thở dốc, phù chân (nhất là ngón chân cái), nhịp tim tăng nhanh, chán ăn, buồn nôn, nôn mửa, táo bón, bí tiểu....
Trên lâm sàng ta có thể gặp 2 hình thái, đó là đa ối cấp và đa ối mãn, đa ối cấp ít gặp hơn.

Đa ối cấp

- Đa ối cấp thường xảy ra vào tuần thứ 16-20 của thai kỳ, thường gây chuyển dạ trước tuần thứ 28 hoặc do các triệu chứng quá trầm trọng nên phải đình chỉ thai nghén.

- Những triệu chứng chủ yếu gây ra do nước ối phát triển nhanh làm tử cung to nhanh chèn ép vào cơ hoành gây khó thở. Hình ảnh lâm sàng phụ thuộc vào mức độ của đa ối và mức độ nhanh chóng của giai đoạn khởi bệnh:
- Bụng lớn nhanh và căng cứng
- Tử cung căng cứng và ấn đau
- Không sờ được các phần thai nhi, khám kỹ có thể có dấu hiệu cục đá nổi.
- Tim thai khó nghe hoặc nghe xa xăm.
- Thăm âm đạo thấy đoạn dưới căng phồng, cổ tử cung hé mở, đầu ối căng
- Phù và giãn tĩnh mạch đặc biệt là chi dưới do tĩnh mạch chủ dưới bị chèn ép.
- Tình trạng khó thở ở bà mẹ và tiếp theo có thể xảy ra suy hô hấp.

- Dị dạng cấu trúc thai nhi cần được loại trừ bằng siêu âm trong tình huống này vì đa ối cấp tính có thể kèm theo dị dạng thai nhi như tắc nghẽn thực quản hoặc đoạn cao của ống tiêu hoá, quái thai vô sọ, tật nứt cột sống (spina bifida)....

Đa ối mãn

- Đa ối mãn chiếm 95% các trường hợp đa ối và thường xảy ra vào những tháng cuối của thai kỳ. Bệnh tiến triển chậm nên bệnh nhân dễ thích nghi với các triệu chứng hơn. Bệnh nhân không đau nhiều và không khó thở nhiều như trong đa ối cấp.
Sản phụ đến khám trong ba tháng cuối vì cảm thấy nặng bụng, bụng căng, khó thở, tim đập nhanh. Các triệu chứng thường phát triển từ từ. Nước ối tăng dần đến một lượng lớn làm tử cung căng to gây khó thở, mệt mỏi.

- Khám thực thể:
Tử cung lớn hơn so với tuổi thai
Có dấu hiệu sóng vỗ.
Sờ nắn khó thấy các cực của thai nhi và có dấu hiệu cục đá nổi.
Thăm âm đạo thấy đoạn dưới căng phồng.

Dư thừa nước ối khi mang thai gây ra những nguy cơ cho thai nhi

- Khi đa ối xuất hiện càng sớm trong thai kỳ và lượng dịch ối càng cao thì nguy cơ biến chứng càng tăng.
- Khi khối lượng chất lỏng trong tử cung quá cao, sẽ có nguy cơ vỡ màng ối sớm và do đó, bé sẽ phải sinh non.
Sinh ngôi mông hoặc các tình huống không thuận lợi khác.
- Bong nhau thai.
- Sa dây rốn.
- Tăng trưởng của thai nhi bị hạn chế, và có các vấn đề với phát triển khung xương.
- Cần phải sinh mổ và vì vậy có thêm rủi ro so với sinh ngã âm đạo bình thường.
- Em bé bị sinh non. Nếu có đủ thời gian thì mẹ sẽ được cho thuốc steroid để giúp phổi của em bé trưởng thành nhanh hơn.
- Khả năng bị chảy máu hay băng huyết sau sinh ở những bà mẹ bị đa ối thường là cao hơn. Điều này là do tử cung bị sút giảm sức khỏe cơ bắp và không thể co lại hoàn toàn như thông thường.
- Em bé sinh ra to hơn so với kích thước bình thường.
- Thai chết lưu.

- Trên thực tế, thường không có biến chứng trong phần lớn các trường hợp đa ối. Ngay sau khi em bé được sinh ra, lượng chất lỏng dư thừa cũng tháo ra và người mẹ cảm thấy thoải mái hơn ngay lập tức.

Các biện pháp xử lý dư thừa nước ối khi mang thai

- Nếu có dấu hiệu của đa ối, bạn nên đi khám, bác sĩ sẽ chẩn đoán xem bạn có bị thừa nước ối hay không. Tùy vào trường hợp của bạn, các bác sỹ sẽ có phương án điều trị phù hợp.

- Trong những trường hợp nhẹ, có thể bác sỹ sẽ điều trị cho bạn bằng cách dùng thuốc lợi tiểu để rút bớt nước ối hoặc có một số can thiệp để rút bớt nước ối.

- Trường hợp khác, bác sĩ sẽ xem xét các dấu hiệu chuyển dạ sớm để đề nghị thai phụ nhập viện trước kỳ hạn. Cũng có thể, thai phụ sẽ được chỉ định mổ đẻ.

Dư thừa nước ối khi mang thai bà bầu sẽ sinh nở thế nào ?

Quá trình sinh nở của thai phụ sẽ diễn ra bình thường. Tuy nhiên, cân nặng của thai nhi và lượng nước ối dư sẽ khiến bạn sinh sớm. Nếu bạn bị vỡ ối sớm, hãy gọi xe cấp cứu và đến bệnh viện ngay.

Nếu bạn có các cơn co trước 37 tuần, hãy gọi cho bác sĩ để xin lời khuyên. Cho dù thai nhi có vấn đề bất thường hay không, bạn cần phải được bác sĩ theo dõi cẩn thận định kỳ theo từng tháng. Nếu các triệu chứng trở nên tệ hơn và bạn đang trong giai đoạn cuối thai kỳ, bác sĩ có thể chỉ định bạn được kích thích sinh nở.

Bạn cũng có thể được chỉ định sinh mổ nếu: Bạn mang thai đôi, thai nhi nằm ngang tử cung, thai nhi không nằm ở một tư thế nào cụ thể.

Nhìn chung hầu hết các thai phụ bị dư nước ối đều sinh con khỏe mạnh, đặc biệt nếu tình trạng ở thể nhẹ.

Dư thừa nước ối khi mang thai nên điều trị như thế nào

- Không có phương pháp điều trị cụ thể ngoài việc theo dõi chặt chẽ người mẹ. Nếu lượng ối trở nên quá mức và nguy cơ sinh non cao, khi đó sẽ có giải pháp chọc ối để lấy ra bớt lượng chất lỏng dư thừa. Quy trình này phải được giám sát, thực hiện bởi một bác sĩ sản khoa đã được huấn luyện về chuyên môn. Siêu âm thường được thực hiện cùng một lúc để đảm bảo không có rủi ro cho thai nhi, dây rốn hoặc nhau thai.

- Một phương pháp điều trị khác là dùng thuốc làm giảm sản xuất ối. Tuy nhiên, phương pháp này không được chỉ định sau 32 tuần thai vì nó có thể gây ra những vấn đề tiềm ẩn.

- Điều quan trọng là các bà mẹ bị đa ối cần phải đảm bảo nghỉ ngơi càng nhiều càng tốt. Việc mang lượng chất lỏng quá mức sẽ làm tăng thêm sự mệt mỏi, đau chân và khó chịu nói chung.