Nhau tiền đạo - hiện tượng nguy hiểm cho mẹ và bé

Nhau tiền đạo(rau tiền đạo) là một bất thường về vị trí bám của nhau thai - bánh nhau không bám ở vùng đáy hoặc thân tử cung mà bám ở đoạn dưới tử cung, che một phần hay che kín cổ tử cung thì được gọi là nhau tiền đạo. Tùy vào vị trí bám của nhau mà gây ra mức độ nguy hiểm như thế nào với mẹ và bé.

Nhau tiền đạo là gì?

Trong thời kỳ mang thai, nhau là bộ phận trao đổi chất duy nhất giữa mẹ và thai nhi, gánh vác trọng trách chính trong việc nuôi dưỡng thai. Bánh nhau được hình thành từ rất sớm cùng với sự phát triển của thai nhi. Nó giống như một đĩa có đường kính khoảng 20-25 cm, dày khoảng 2,5-3 cm, mỏng dần về phía bìa và có cân nặng khoảng 500-600g. Hệ thống mạch máu của bánh nhau được tập trung thành hai động mạch và một tĩnh mạch rốn nối liền với thai nhi, được gọi là dây nhau hay dây rốn, có chiều dài 35-60 cm.

Nhau tiền đạo là một bất thường về vị trí bám của nhau - không bám hoàn toàn vào thân tử cung mà bám một phần hay toàn bộ vào đoạn dưới tử cung. Và như vậy, nhau “định cư” ở trên đường ra của thai nhi trong thời kỳ sinh nở.
Chúng ta hình dung tử cung có hình như một quả lê úp ngược, đáy ở trên và núm ở dưới. Lẽ ra nhau phải bám vào 2/3 trên của “quả lê” này, nghĩa là bám vào phần đáy, nhưng nhau tiền đạo lại bám vào 1/3 phía dưới và có khi bám chính giữa núm “quả lê”.

Tuỳ vào vị trí bám của bánh rau mà chia ra :

- Nhau bám thấp : bám vào thân của tử cung và chỉ một phần nhỏ bám vào đoạn dưới tử cung. Không gây chảy máu nhưng thường gây vỡ ối sớm, đa số hồi cứu khi sổ nhau.
- Nhau bám bên : phần lớn nhau bám vào đoạn dưới chưa tới cổ tử cung, chảy máu nhẹ.
- Nhau bám mép : bờ bánh nhau tới cổ tử cung chưa che lấp cổ tử cung, chảy máu vừa.
- Nhau tiền đạo bán trung tâm không hoàn toàn: bánh nhau che lấp một phần cổ tử cung, sờ thấy múi nhau và màng nhau, chảy máu nhiều.
- Nhau tiền đạo trung tâm hoàn toàn: bánh rau che kín cổ tử cung khi cổ tử cung đã mở, sờ thấy múi nhau và màng nhau, chảy máu rất nhiều.

Nguyên nhân gây ra nhau tiền đạo

Nguyên nhân chính xác gây nên nhau tiền đạo chưa rõ. Tuy nhiên, thường gặp nhau tiền đạo ở những sản phụ:

- Lớn tuổi: 1% đối với sản phụ trên 35 tuổi.
- Đa sản: 1/179 (0,56%) trường hợp bị nhau tiền đạo đối với sản phụ sinh 3 lần; 2,2% bị nhau tiền đạo đối với sản phụ sinh trên 5 lần.
- Tiền sử nạo phá thai, sảy thai.
- Tử cung có vết sẹo mổ cũ. Nhiều nghiên cứu cho thấy, có sự liên quan mật thiết giữa số lần mổ lấy thai và bệnh lý nhau tiền đạo: nguy cơ nhau tiền đạo trên những tử cung không có vết mổ lấy thai là 0,26%, nhưng tỷ lệ này có thể tăng đến 10% nếu có mổ lấy thai.
- Tiền sử viêm nhiễm tử cung, tiền sử bị nhau tiền đạo trong những lần mang thai trước.
- Do thai phụ sử dụng thuốc lá hoặc hít phải khói thuốc lá trong thời kì mang thai.
- Tử cung dị dạng.
- Nhau tiền đạo có thể kết hợp với nhau cài răng lược. Tần suất nhau tiền đạo kết hợp với nhau cài răng lược tăng theo số lần mổ lấy thai. Ở sản phụ không có vết mổ cũ, nhau tiền đạo kết hợp nhau cài răng lược chiếm 9,4%, nhưng ở người có một lần mổ lấy thai tần suất là 21,1%, nếu có hai lần mổ lấy thai tỉ lệ này là 47,6%.

Tuy nhiên, cũng có những trường hợp con so không có tiền căn bệnh lý phụ khoa bất thường cũng bị nhau tiền đạo. Những trường hợp này, người ta cho rằng, vì trứng thụ tinh làm tổ ở thấp, gần đoạn eo, do đó sẽ phát triển ở đoạn dưới tử cung.

Rau tiền đạo nguy hiểm như thế nào cho mẹ và bé?

Rau tiền đạo là bệnh lý nguy hiểm trong thai kỳ. Như trên đã nói tuỳ vào vị trí bám của rau mà rau gây ra những hậu quả khác nhau. Bên cạnh đó, rau tiền đạo thường có những nguy cơ như sau:
- Bánh rau : thường to bờ không đều có thể dẹt mỏng các gai rau ăn sâu vào lớp cơ đoạn dưới tử cung.
- Màng rau : dày cứng kém chun dãn dễ rách khi có cơn co nên dễ bị ối vỡ non hoặc ối vỡ sớm.
- Dây rau : không bám vào giữa bánh rau mà bám vào bờ bánh rau gần lỗ cổ tử cung nên dễ gây sa dây rau.
- Đoạn dưới tử cung thường mỏng vì không có lớp cơ đan các gai rau ăn sâu vào lớp cơ nên làm rạn nứt dễ chảy máu.
- Ngôi thai : thường bình chỉnh không tốt đầu cao lỏng hoặc ngôi bất thường.

Rau tiền đạo nguy hiểm như thế nào cho mẹ

Nguy cơ của rau tiền đạo là: Xuất huyết âm đạo, có thể rất nặng, gây choáng mất máu và tử vong ở mẹ (tại Việt Nam tỷ lệ tử vong mẹ khoảng 1,16%); rối loạn đông máu, có thể xảy ra, nhưng ít gặp ở rau tiền đạo, ngay cả khi rau bong theo diện rộng. Có thể phỏng đoán rằng Thromboplastin – yếu tố thúc đẩy đông máu nội mạch – trong rau tiền đạo đã được thoát ra ngoài kênh cổ tử cung chứ không đi vào tuần hoàn của người mẹ.

Rau tiền đạo nguy hiểm như thế nào cho con

Thai dễ bị suy do thiếu máu; sinh non tháng, vì khả năng phải chấm dứt thai kỳ sớm. Nếu tình trạng xuất huyết âm đạo trầm trọng, xảy ra trước khi thai trưởng thành thì bác sĩ cũng quyết định cho sản phụ sinh sớm để cứu mẹ, vì thế thai non tháng là một lý do chính làm cho tỷ lệ tử vong của con còn khá cao. Tỷ lệ tử vong của con trong rau tiền đạo kể cả non tháng và đủ tháng chiếm tỉ lệ là 30 – 40%.