Chỉ số cảm xúc EQ quyết định tương lai của trẻ
Các bậc cha mẹ nên lưu ý rằng, mỗi khi con vấp ngã hay bị điểm kém, đừng chăm chăm la rầy, mà hãy biến đó thành cơ hội để luyện cho trẻ động cơ phấn đấu. Lúc cha mẹ gặp khó khăn trong công việc, hãy thể hiện cho con biết mình đang cố gắng vượt qua như thế nào.Theo thạc sĩ - chuyên viên tham vấn tâm lý Phạm Thị Thúy, chỉ số thông minh xúc cảm (EQ) không phụ thuộc vào chỉ số thông minh (IQ), mà có thể hiểu nó là cách sống của một người. "Nếu IQ đánh giá về năng lực tư duy, duy lý (một điều kiện...
Các bậc cha mẹ nên lưu ý rằng, mỗi khi con vấp ngã hay bị điểm kém, đừng chăm chăm la rầy, mà hãy biến đó thành cơ hội để luyện cho trẻ động cơ phấn đấu. Lúc cha mẹ gặp khó khăn trong công việc, hãy thể hiện cho con biết mình đang cố gắng vượt qua như thế nào.
Theo thạc sĩ - chuyên viên tham vấn tâm lý Phạm Thị Thúy, chỉ số thông minh xúc cảm (EQ) không phụ thuộc vào chỉ số thông minh (IQ), mà có thể hiểu nó là cách sống của một người. "Nếu IQ đánh giá về năng lực tư duy, duy lý (một điều kiện cần để thành đạt về mặt học thuật) thì EQ là yếu tố quyết định sự thành đạt về lối sống trong cuộc đời", bà Thúy định nghĩa.
EQ cao sẽ giúp trẻ phát triển tốt khả năng giao tiếp, diễn đạt, hòa đồng với bạn bè, giúp trẻ thích ứng nhanh với cuộc sống. Điều này sẽ tạo cho trẻ một nền tảng tốt về nhân cách cũng như những kỹ năng cần thiết trong cuộc sống làm nên thành công trong tương lai.
Ngược lại trẻ có EQ thấp sẽ thiếu bạn bè, sống thu mình, khó hòa nhập. Đây là một trong những nguyên nhân khiến bé học kém. Nhiều khi chỉ vì tính thích gây hấn, hay không thích chia sẻ cái mình có với bạn bè mà trẻ bị bạn trong lớp tẩy chay, cảm thấy đơn độc, ảnh hưởng tâm lý, từ đó việc học cũng sút đi. Trong tương lai, nhóm trẻ này cũng khó kiến tạo các mối quan hệ tốt để phát triển sự nghiệp. Tình trạng thiếu xúc cảm có thể dẫn đến những chuyện tồi tệ hơn, thậm chí hành vi phạm tội. Hoặc do không nhạy cảm với tình cảm của người khác, trẻ có thể làm họ đau khổ mà không thấy hối hận hay cắn rứt...
Năm 1995, nhà tâm lý Dainel Goleman đã đề xuất 7 tiêu chí để đánh giá EQ gồm:
- Ý thức về khả năng của mình.
- Động lực phấn đấu.
- Tính kiên trì.
- Khả năng kiềm chế.
- Khả năng điều chỉnh cảm xúc.
- Lòng thấu cảm.
- Tinh thần lạc quan.
Để rèn luyện chỉ số EQ cho con, cha mẹ nên dạy bé từ lúc còn nhỏ, dù lúc ấy trẻ chưa biết nói nhưng vẫn hiểu được. Tương ứng với từng tiêu chí trên, sẽ có cách giáo dục phù hợp:
1. Để trẻ ý thức về khả năng của mình, cha mẹ cần tạo cho con lòng tự tin và thấu hiểu năng lực của bản thân. Nếu cha mẹ đánh giá con quá cao dễ khiến trẻ trở nên tự cao, còn nếu đánh giá quá thấp, sẽ khiến trẻ tự ti và hoài nghi về năng lực của mình. Lời khuyên cho cha mẹ mỗi khi con vấp ngã hay bị điểm kém, đừng chăm chăm la rầy, mà biến đó thành cơ hội để luyện cho trẻ động cơ phấn đấu. Lúc cha mẹ gặp khó khăn trong công việc, hãy cho con biết rằng cha mẹ đang cố gắng vượt qua như thế nào.
2. Động lực phấn đấu: Cha mẹ cần nuôi dưỡng ước mơ, xây dựng mục tiêu phấn đấu cho trẻ càng sớm càng tốt. Tuy nhiên, cần tránh áp đặt ước mơ, mục tiêu của cha mẹ lên con cái. Mục tiêu của bé có thể dễ thay đổi theo thời gian, do vậy cha mẹ nên kiên nhẫn theo dõi và ủng hộ con.
3. Kiên trì: Cha mẹ có thể luyện tính kiên trì cho trẻ qua việc cùng chơi với trẻ, ví dụ chơi xếp hình, nặn tượng, tô màu… Nên khích lệ con mỗi khi bé nhẫn nại thực hiện một hoạt động nào đó.
4. Khả năng kiềm chế: Muốn con trẻ có khả năng kiềm chế thì chính cha mẹ phải biết kiềm chế để làm gương, đồng thời giải thích cho trẻ hiểu trong từng tình huống cụ thể.
5. Khả năng điều chỉnh cảm xúc. Cha mẹ cần phải điều chỉnh cảm xúc khi dạy dỗ con. Khi con hư hỏng, nghịch phá mà người cha quá giận dữ còn người mẹ lại quá mềm mỏng sẽ khó dạy trẻ biết điều chỉnh cảm xúc. Vì thế cả cha và mẹ cần điều chỉnh cảm xúc để có thái độ dạy con đúng mực, như vậy trẻ mới hiểu mình cần phải xử sự thế nào cho phù hợp.
6. Lòng thấu cảm ở trẻ, cụ thể là lòng nhân ái, biết thương cả con vật, cây cỏ. Cha mẹ nên phát huy sự thấu cảm của con cái bằng cách dạy trẻ giúp đỡ, chia sẻ với những người bất hạnh, kém may mắn.
7. Tinh thần lạc quan: Nếu cha mẹ luôn rên rỉ, trách móc cuộc đời thì đứa trẻ cũng dễ bị nhiễm không khí nặng nề đó. Vì thế để truyền đạt được tinh thần này, chính phụ huynh phải sống lạc quan trước đã.
Tóm lại cha mẹ không chỉ giảng giải cho con 7 tiêu chí về EQ bằng lời nói mà còn bằng cả lối sống và cách cư xử của mình. Đó chính là bài học thiết thực dành cho con.
Bên cạnh đó, phụ huynh cần hiểu rằng cảm xúc chi phối mạnh mẽ hành động của con người, từ đó ảnh hưởng đến kết quả của hành động. Trên thực tế, không có quyết định nào của con người là thuần lý trí, mà luôn có vai trò của cảm xúc trong đó. Chẳng hạn, nếu cha mẹ giao cho con một việc mà con không muốn làm, con sẽ làm một cách miễn cưỡng cho xong rồi chẳng màng đến việc ấy nữa. Nhưng nếu đó là một việc con yêu thích, con sẽ dồn hết tâm sức để làm, nên kết quả thường rất tốt, và khi làm xong, con cũng sẽ cảm thấy rất vui. Vì thế hãy cố gắng tạo cho trẻ cảm xúc tích cực khi làm bất kỳ việc gì.
“Chỉ số EQ có thể thay đổi và phụ thuộc vào nhiều yếu tố giáo dục. Nói cách khác, bố mẹ với nỗ lực và ý thức của mình có thể nâng chỉ số EQ của con cao hơn”.
Trước hết, hãy để bé cảm nhận được tình yêu thương của bạn bằng những cử chỉ, lời nói. Thực tế cho thấy những đứa trẻ lớn lên trong một gia đình hạnh phúc sẽ phát triển nhân cách hòan thiện hơn, có thái độ tích cực hơn trước cuộc đời. Bên cạnh đó, cha mẹ cần hình thành cho trẻ thói quen biết quan tâm, chia sẻ với những người trong gia đình, bạn bè…
Các kỹ năng này sẽ giúp bé hòa nhập tốt hơn vào cộng đồng. Cha mẹ không nên chiều theo những đòi hỏi vô lý của bé để tập cho bé biết hạn chế và điều khiển cảm xúc của mình. Đồng thời con bạn cũng cần một tinh thần lạc quan để có thể vượt qua những tình huống khó khăn trong cuộc sống.
Cha mẹ có thể giải thích cho bé hiểu sự liên quan giữa những hành vi của bé với cảm xúc của những người xung quanh. Ví dụ, khi bé giành đồ chơi của bạn: “Thử tưởng tượng con là bạn , khi bị giật món đồ chơi mình rất quý con cảm thấy thế nào?”. Đó cũng chính là cách bạn giúp bé hiểu được cảm xúc của người khác cũng như của chính mình... Những thói quen tốt, dù rất nhỏ song sẽ hình thành cho trẻ một nhân cách đẹp và tâm hồn nhạy cảm.
Nên giúp trẻ gọi tên cảm xúc của mình, xây dựng cho nó vốn từ vựng cảm xúc như buồn, vui, giận, lo sợ... Có thể cho trẻ xem nhiều bức ảnh diễn tả các trạng thái cảm xúc khác nhau và giải thích. Nếu trẻ thất vọng vì mất đồ chơi, đừng bảo nó là "không sao đâu, đừng khóc" mà hãy tận dụng cơ hội này dạy trẻ về các khái niệm về xúc cảm. Hãy hỏi bé có thích đồ chơi ấy không, tại sao, như vậy con bạn sẽ bộc lộ, miêu tả được cảm xúc dưới nhiều góc độ hơn.
Mặt khác, nên để trẻ quan sát cảm xúc của người xung quanh, chẳng hạn như "Hôm qua bà nội vui lắm, bà cười nhiều. Tại sao bà vui? Vì cu Tí biết nhường đồ chơi cho em...". Như vậy, trẻ không chỉ nhận biết cảm xúc của người khác mà còn hiểu nguồn gốc những cảm xúc đó, cũng như ảnh hưởng của cảm xúc đó đến mọi người. Từ đó, trẻ sẽ biết điều chỉnh cảm xúc, hành vi của mình - một khả năng rất cần thiết để thành công trong cuộc sống.
Với trẻ dưới 6 tuổi, cần hạn chế tối đa sự trừng phạt (nhưng phải chỉ ra lỗi) và hào phóng, thậm chí không giới hạn lời khen, miễn là khen có lý. Với trẻ nhỏ, đừng lạm dụng lời giáo huấn vì "Không phải lời giáo huấn, mà chính sự trải nghiệm sẽ có tác dụng với trí tuệ cảm xúc của trẻ".
Tùy từng trường hợp cụ thể, người làm cha mẹ sẽ biết nên nói với con như thế nào. Điều quan trọng là để dạy con về trí tuệ xúc cảm, bố mẹ không thể là người "vô cảm". Bạn phải cho trẻ được tắm mình vào môi trường cảm xúc, bạn nhất thiết phải dành thời gian cho con.
Khi trẻ bước vào lứa tuổi từ 3- 6 tuổi, nhiều bậc phụ huynh than phiền những vấn đề liên quan đến cảm xúc của trẻ như bướng bỉnh, nhút nhát, kém hòa đồng. Những vấn đề này ảnh hưởng lớn đến khả năng giao tiếp xã hội và sự xuất hiện nhiều hành vi sai lệch của trẻ.
Vì vậy, làm sao để trẻ biết làm chủ cảm xúc, tinh tế nhận ra cảm xúc của người khác để kịp thời điều chỉnh hành vi và thái độ của bản thân là điều vô cùng cần thiết. Những điều vừa đề cập ở trên nhắc chúng ta đến một chỉ số quan trọng của con người- đó là EQ. Vậy chỉ số cảm xúc hay còn gọi là EQ (Emotional Quotient) nghĩa là gì?
Trí Tuệ Cảm xúc - EQ
Trước P. Salovey và Daniel Golman, Darwin đã đề cập đến tầm quan trọng của sự diễn đạt cảm xúc của các cá thể trong quá trình chọn lọc tự nhiên và các thay đổi thích nghi. Và E. L. Thorndike vào những khoảng năm 1920, đã sử dụng khái niệm "trí tuệ xã hội" để miêu tả kỹ năng hiểu và quản lý người khác.
Về sau, Howard Gardner cho rằng trí tuệ cảm xúc là khả năng đọc cảm xúc (tôi đang thực sự cảm thấy những cảm xúc gì?) và hiểu cảm xúc (tại sao tôi cảm thấy cảm xúc này? Nó đang ở mức độ nào) của bản thân hay của người khác.
Những hiểu biết về cảm xúc của bản thân cũng như của người khác có thể giúp cho ta Làm chủ cảm xúc của bản thân, có khả năng tạo động lực hành động và cải thiện các mối quan hệ với người khác.
Năm 1990, thuật ngữ trí tuệ cảm xúc (Emotional Intelligence) do hai nhà tâm lý học Mỹ Peter Salovey và John Mayer sử dụng. Trí tuệ cảm xúc được hiểu là:
• Sự hiểu biết về các xúc cảm , khả năng àm chủ các xúc cảm, biết cách tự thúc đẩy. Trí tuệ cảm xúc cũng giúp ta biết nhận biết cảm xúc của người khác và làm chủ những liên hệ của con người.
Steve Mcshane và Mary Ann Von Glinow cho rằng trí tuệ cảm xúc chính là khả năng của con người có thể nhận thức và phát biểu cảm xúc, đồng hóa cảm xúc trong tư tưởng thông suốt, lý luận với cảm xúc và điều hợp cảm xúc cho bản thân và những người xung quanh. Chúng ta có thể thấy rằng EQ ngày càng được các nhà nghiên cứu và xã hội quan tâm. Qua những quan niệm của các nhà nghiên cứu trên, EQ có thể được hiểu là:
- Những khía cạnh liên quan đến yếu tố thuộc về tình cảm, cảm xúc trong nhân cách con người.
- Khả năng hiểu, làm chủ cảm xúc của bản thân và nhận ra cảm xúc của người khác, xây dựng mối quan hệ hòa hợp với những người xung quanh.
- Có chỉ số EQ cao thì cũng chính là một trong những yếu tố quan trọng để giao tiếp thành công.
NHỮNG VẤN ĐỀ LIÊN QUAN ĐẾN EQ CỦA TRẺ EM
Hòa đồng- xây dựng mối quan hệ với bạn bè
Khi đến trường mầm non, không ít trẻ ở lứa tuổi từ 3-6 tuổi có được bạn cùng chơi. Vì vậy, khó khăn trong hòa đồng, xây dựng mối quan hệ để vui chơi của trẻ là điều mà phụ huynh cần phải lưu tâm. Sau đây, chúng ta cần lưu ý những biểu hiện trẻ gặp khó khăn trong việc hòa đồng với bạn bè:
Biểu hiện
- Trẻ khó bày tỏ cảm xúc cho các bạn hiểu. Từ đó dẫn đến tình trạng tự ti vì không có bạn, tự thu mình trong lớp vỏ “ kiêu căng” để phản ứng lại cảm giác “bị bạn bè bỏ rơi”.
- Trẻ hung hăng, gây hấn để thu hút sự chú ý, hay đánh, giựt đồ chơi của bạn.
- Trẻ chơi một mình thụ động có thái độ buồn chán khi phải đến lớp.
Nguyên nhân
- Môi trường giao tiếp hạn hẹp (từ nhỏ trẻ đã không có bạn cùng chơi, gia đình có ít người,..).
- Do gia đình không cho trẻ chơi với các bạn cùng trang lứa( sợ trẻ bị lì, bị dơ, bị bệnh,...).
- Khi trẻ có đặc điểm “ khác người”( trang sức nổi bật, ăn mặc quá lòe loẹt,..) thì trẻ cũng có thể bị tách ra khỏi đám bạn bè.
Nhút nhát- khó thể hiện cảm xúc của bản thân
Biểu hiện
- Bé luôn luôn đứng nép mình về phía ba mẹ và người thân, bước thụt lùi khi gặp điều gì đó lạ lẫm. Bé chỉ chơi với những người mà bé thật sự tin tưởng.
- Khi muốn nói hay làm điều gì, bé luôn rụt rè, sợ sệt và ngại ngùng khi tiếp xúc với người lạ.
- Bé thường nói những câu như sau khi đến những nơi xa lạ, ồn ào: “Cho con về nhà, cho con ra khỏi nơi này”.
Nguyên nhân
- Do trong gia đình, có bố hoặc mẹ hoặc các thành viên khác có tính nhút nhát, sống nội tâm, trẻ sẽ dễ dàng mắc phải tính nhút nhát.
- Do trong quá khứ, đã từng có ai đó hay việc gì đó làm cho bé sợ hãi.
- Do bố mẹ ít cho bé tiếp xúc với môi trường bên ngoài, cô lập bé trong nhà.
- Do trẻ bị ngược đãi hay ngược lại là do người lớn quá nuông chiều trẻ.
Biện pháp khắc phục hai trường hợp trên
Để bé tự tin và ít nhút nhát khi giao tiếp, hòa nhập với xã hội, bố mẹ cần áp dụng các phương pháp sau:
- Kể cho bé nghe những câu chuyện về lòng tự tin, tình bạn.
- Thường xuyên hỏi bé về những cảm xúc của bé (buồn ,vui, giận,..)
- Thường xuyên dẫn bé đến vui chơi ở những nơi công cộng để tăng cơ hội tiếp xúc và làm quen với những điều mới mẻ.
- Khi đến vui chơi ở những nơi công cộng, bố mẹ nên chủ động bắt chuyện với bạn bè cùng tuổi để bé nhận thấy việc nói chuyện với người lạ là điều không có gì đáng sợ.
- Xây dựng nhóm bạn cùng độ tuổi cũng như khác độ tuổi để cùng vui chơi, trò chuyện với bé.
- Khen ngợi, động viên bé khi bé vui chơi, khuyến khích bé làm quen được với thế giới xung quanh.
- Không nên hối thúc bé phải nhanh hòa nhập với bạn bè mà hãy để cho bé một ít thời gian “ làm quen”.
- Hãy tập cho bé tự làm những việc bé có thể làm như đánh răng, tự ăn uống, mặc quần áo, xếp dụng cụ học tập vào cặp. Bằng cách này, khả năng độc lập của bé sẽ tốt hơn, và vì vậy mà sự nhút nhát cũng giảm dần.
- Không nên thường xuyên ở cạnh bé mà hãy với sự quan sát kín đáo của người lớn, thỉnh thoảng hãy để bé một mình thể hiện hành vi, cảm xúc với thế giới xung quanh.
- Cho bé trò chơi thư giãn như vẽ tranh, chơi nhạc cụ. Những hình ảnh trong bức tranh do chính bé vẽ hay những âm điệu do bé chơi nhạc cụ cũng phản ánh tâm trạng , cảm xúc của người đó. Vì vậy mà đây cũng chính là phương pháp giải tỏa cảm xúc bị kìm nén.
Trẻ hung hăng- bướng bỉnh- khó làm chủ cảm xúc
Biểu hiện:
- Cố tình làm ngược với yêu cầu của người lớn
- Không vâng lời, khi bị la mắng trẻ thường phản kháng, hoặc lì ra.
Nguyên nhân:
Trẻ ở độ tuổi từ 3 đến 4 tuổi thường xảy ra tình trạng “khủng hoảng tuổi lên 3”. Trẻ luôn muốn chứng tỏ mình đã lớn, bằng cách làm ngược lại ý của người lớn.
Người lớn chưa giúp trẻ phân định được cái nào được phép, cái nào không được phép trong các hoạt động trong gia đình một cách rõ ràng, dứt khoát.
Cha mẹ quá nuông chiều trẻ, sẵn sàng đáp ứng mọi yêu cầu của trẻ.
Cha mẹ bỏ qua các lỗi vi phạm của trẻ.
Cha mẹ quá độc đoán áp đặt, mệnh lệnh một chiều, không quan tâm đến nhu cầu của trẻ, không cho trẻ có quyền lựa chọn, vì vậy trẻ buộc phải chấp nhận và sẽ hình thành sự phản kháng ngấm ngầm để chờ dịp bộc phát.
Biện pháp khắc phục:
Các chuyên gia tâm lý khuyên rằng cha mẹ có thể sử dụng một số biện pháp như sau để giáo dục trẻ bướng bỉnh:
- Không nuông chiều trẻ theo kiểu muốn gì được nấy
- Động viên, khen thưởng trẻ khi trẻ vâng lời và có những hành vi tốt.
- Nên cho trẻ biết các giới hạn, có một số nguyên tắc nhất định trong gia đình, và trẻ phải tuân theo.
- Khi trẻ bướng bỉnh, không nên dùng roi vọt để trừng phạt trẻ. Hãy nhẹ nhàng giải thích, nhưng lời lẽ kiên quyết để trẻ phải tuân theo. Không nhượng bộ trẻ khi trẻ đòi cho bằng được cái gì.
- Cha mẹ làm gương bằng những việc làm tốt, và nói cho trẻ biết thế nào là tốt, thế nào là không tốt.
- Không nên luôn luôn đòi hỏi trẻ việc thực hiện tuyệt đối các yêu cầu mà cha mẹ đưa ra.
- Khi muốn trẻ thực hiện điều gì, hãy dùng những mệnh lệnh tích cực, ví dụ như: “Mẹ muốn con dọn dẹp đồ chơi sau khi con chơi xong nhé” hơn là nói: “Cấm con để đồ chơi bừa bãi sau khi chơi xong” .
- Tạo điều kiện cho trẻ nói ra những cảm xúc khi trẻ tức giận vì điều gì đó. Ví dụ như: con cảm thấy như thế nào? Vì sao con nóng giận?
- Để trẻ quan sát cảm xúc đa dạng của người xung quanh. Cho trẻ diễn đạt, bày tỏ quan điểm của bản thân về những hành vi liên quan đến những cảm xúc đó. Việc này khuyến khích trẻ có hành vi ứng xử phù hợp với nhiều đối tượng.
Trên đây là một số vấn đề liên quan đến việc hình thành những cảm xúc tích cực cho trẻ. Tóm lại, việc thay đổi chỉ số EQ là điều mà chúng ta có thể thực hiện được. Tuy nhiên, đó là cả một quá trình luyện tập và thay đổi bản thân từ phía trẻ rất lớn. Vì vậy phụ huynh cần chú ý làm gương ở những biểu hiện cảm xúc của bản thân mình và hơn hết là hãy dành thời gian quan tâm và định hướng, giáo dục cho trẻ hình thành những cảm xúc tích cực.
Theo thạc sĩ - chuyên viên tham vấn tâm lý Phạm Thị Thúy, chỉ số thông minh xúc cảm (EQ) không phụ thuộc vào chỉ số thông minh (IQ), mà có thể hiểu nó là cách sống của một người. "Nếu IQ đánh giá về năng lực tư duy, duy lý (một điều kiện cần để thành đạt về mặt học thuật) thì EQ là yếu tố quyết định sự thành đạt về lối sống trong cuộc đời", bà Thúy định nghĩa.
EQ cao sẽ giúp trẻ phát triển tốt khả năng giao tiếp, diễn đạt, hòa đồng với bạn bè, giúp trẻ thích ứng nhanh với cuộc sống. Điều này sẽ tạo cho trẻ một nền tảng tốt về nhân cách cũng như những kỹ năng cần thiết trong cuộc sống làm nên thành công trong tương lai.
Ngược lại trẻ có EQ thấp sẽ thiếu bạn bè, sống thu mình, khó hòa nhập. Đây là một trong những nguyên nhân khiến bé học kém. Nhiều khi chỉ vì tính thích gây hấn, hay không thích chia sẻ cái mình có với bạn bè mà trẻ bị bạn trong lớp tẩy chay, cảm thấy đơn độc, ảnh hưởng tâm lý, từ đó việc học cũng sút đi. Trong tương lai, nhóm trẻ này cũng khó kiến tạo các mối quan hệ tốt để phát triển sự nghiệp. Tình trạng thiếu xúc cảm có thể dẫn đến những chuyện tồi tệ hơn, thậm chí hành vi phạm tội. Hoặc do không nhạy cảm với tình cảm của người khác, trẻ có thể làm họ đau khổ mà không thấy hối hận hay cắn rứt...
Năm 1995, nhà tâm lý Dainel Goleman đã đề xuất 7 tiêu chí để đánh giá EQ gồm:
- Ý thức về khả năng của mình.
- Động lực phấn đấu.
- Tính kiên trì.
- Khả năng kiềm chế.
- Khả năng điều chỉnh cảm xúc.
- Lòng thấu cảm.
- Tinh thần lạc quan.
Để rèn luyện chỉ số EQ cho con, cha mẹ nên dạy bé từ lúc còn nhỏ, dù lúc ấy trẻ chưa biết nói nhưng vẫn hiểu được. Tương ứng với từng tiêu chí trên, sẽ có cách giáo dục phù hợp:
1. Để trẻ ý thức về khả năng của mình, cha mẹ cần tạo cho con lòng tự tin và thấu hiểu năng lực của bản thân. Nếu cha mẹ đánh giá con quá cao dễ khiến trẻ trở nên tự cao, còn nếu đánh giá quá thấp, sẽ khiến trẻ tự ti và hoài nghi về năng lực của mình. Lời khuyên cho cha mẹ mỗi khi con vấp ngã hay bị điểm kém, đừng chăm chăm la rầy, mà biến đó thành cơ hội để luyện cho trẻ động cơ phấn đấu. Lúc cha mẹ gặp khó khăn trong công việc, hãy cho con biết rằng cha mẹ đang cố gắng vượt qua như thế nào.
2. Động lực phấn đấu: Cha mẹ cần nuôi dưỡng ước mơ, xây dựng mục tiêu phấn đấu cho trẻ càng sớm càng tốt. Tuy nhiên, cần tránh áp đặt ước mơ, mục tiêu của cha mẹ lên con cái. Mục tiêu của bé có thể dễ thay đổi theo thời gian, do vậy cha mẹ nên kiên nhẫn theo dõi và ủng hộ con.
3. Kiên trì: Cha mẹ có thể luyện tính kiên trì cho trẻ qua việc cùng chơi với trẻ, ví dụ chơi xếp hình, nặn tượng, tô màu… Nên khích lệ con mỗi khi bé nhẫn nại thực hiện một hoạt động nào đó.
4. Khả năng kiềm chế: Muốn con trẻ có khả năng kiềm chế thì chính cha mẹ phải biết kiềm chế để làm gương, đồng thời giải thích cho trẻ hiểu trong từng tình huống cụ thể.
5. Khả năng điều chỉnh cảm xúc. Cha mẹ cần phải điều chỉnh cảm xúc khi dạy dỗ con. Khi con hư hỏng, nghịch phá mà người cha quá giận dữ còn người mẹ lại quá mềm mỏng sẽ khó dạy trẻ biết điều chỉnh cảm xúc. Vì thế cả cha và mẹ cần điều chỉnh cảm xúc để có thái độ dạy con đúng mực, như vậy trẻ mới hiểu mình cần phải xử sự thế nào cho phù hợp.
6. Lòng thấu cảm ở trẻ, cụ thể là lòng nhân ái, biết thương cả con vật, cây cỏ. Cha mẹ nên phát huy sự thấu cảm của con cái bằng cách dạy trẻ giúp đỡ, chia sẻ với những người bất hạnh, kém may mắn.
7. Tinh thần lạc quan: Nếu cha mẹ luôn rên rỉ, trách móc cuộc đời thì đứa trẻ cũng dễ bị nhiễm không khí nặng nề đó. Vì thế để truyền đạt được tinh thần này, chính phụ huynh phải sống lạc quan trước đã.
Tóm lại cha mẹ không chỉ giảng giải cho con 7 tiêu chí về EQ bằng lời nói mà còn bằng cả lối sống và cách cư xử của mình. Đó chính là bài học thiết thực dành cho con.
Bên cạnh đó, phụ huynh cần hiểu rằng cảm xúc chi phối mạnh mẽ hành động của con người, từ đó ảnh hưởng đến kết quả của hành động. Trên thực tế, không có quyết định nào của con người là thuần lý trí, mà luôn có vai trò của cảm xúc trong đó. Chẳng hạn, nếu cha mẹ giao cho con một việc mà con không muốn làm, con sẽ làm một cách miễn cưỡng cho xong rồi chẳng màng đến việc ấy nữa. Nhưng nếu đó là một việc con yêu thích, con sẽ dồn hết tâm sức để làm, nên kết quả thường rất tốt, và khi làm xong, con cũng sẽ cảm thấy rất vui. Vì thế hãy cố gắng tạo cho trẻ cảm xúc tích cực khi làm bất kỳ việc gì.
Làm thế nào để tăng chỉ số EQ cho bé?
“Chỉ số EQ có thể thay đổi và phụ thuộc vào nhiều yếu tố giáo dục. Nói cách khác, bố mẹ với nỗ lực và ý thức của mình có thể nâng chỉ số EQ của con cao hơn”.
Trước hết, hãy để bé cảm nhận được tình yêu thương của bạn bằng những cử chỉ, lời nói. Thực tế cho thấy những đứa trẻ lớn lên trong một gia đình hạnh phúc sẽ phát triển nhân cách hòan thiện hơn, có thái độ tích cực hơn trước cuộc đời. Bên cạnh đó, cha mẹ cần hình thành cho trẻ thói quen biết quan tâm, chia sẻ với những người trong gia đình, bạn bè…
Các kỹ năng này sẽ giúp bé hòa nhập tốt hơn vào cộng đồng. Cha mẹ không nên chiều theo những đòi hỏi vô lý của bé để tập cho bé biết hạn chế và điều khiển cảm xúc của mình. Đồng thời con bạn cũng cần một tinh thần lạc quan để có thể vượt qua những tình huống khó khăn trong cuộc sống.
Cha mẹ có thể giải thích cho bé hiểu sự liên quan giữa những hành vi của bé với cảm xúc của những người xung quanh. Ví dụ, khi bé giành đồ chơi của bạn: “Thử tưởng tượng con là bạn , khi bị giật món đồ chơi mình rất quý con cảm thấy thế nào?”. Đó cũng chính là cách bạn giúp bé hiểu được cảm xúc của người khác cũng như của chính mình... Những thói quen tốt, dù rất nhỏ song sẽ hình thành cho trẻ một nhân cách đẹp và tâm hồn nhạy cảm.
Nên giúp trẻ gọi tên cảm xúc của mình, xây dựng cho nó vốn từ vựng cảm xúc như buồn, vui, giận, lo sợ... Có thể cho trẻ xem nhiều bức ảnh diễn tả các trạng thái cảm xúc khác nhau và giải thích. Nếu trẻ thất vọng vì mất đồ chơi, đừng bảo nó là "không sao đâu, đừng khóc" mà hãy tận dụng cơ hội này dạy trẻ về các khái niệm về xúc cảm. Hãy hỏi bé có thích đồ chơi ấy không, tại sao, như vậy con bạn sẽ bộc lộ, miêu tả được cảm xúc dưới nhiều góc độ hơn.
Mặt khác, nên để trẻ quan sát cảm xúc của người xung quanh, chẳng hạn như "Hôm qua bà nội vui lắm, bà cười nhiều. Tại sao bà vui? Vì cu Tí biết nhường đồ chơi cho em...". Như vậy, trẻ không chỉ nhận biết cảm xúc của người khác mà còn hiểu nguồn gốc những cảm xúc đó, cũng như ảnh hưởng của cảm xúc đó đến mọi người. Từ đó, trẻ sẽ biết điều chỉnh cảm xúc, hành vi của mình - một khả năng rất cần thiết để thành công trong cuộc sống.
Với trẻ dưới 6 tuổi, cần hạn chế tối đa sự trừng phạt (nhưng phải chỉ ra lỗi) và hào phóng, thậm chí không giới hạn lời khen, miễn là khen có lý. Với trẻ nhỏ, đừng lạm dụng lời giáo huấn vì "Không phải lời giáo huấn, mà chính sự trải nghiệm sẽ có tác dụng với trí tuệ cảm xúc của trẻ".
Tùy từng trường hợp cụ thể, người làm cha mẹ sẽ biết nên nói với con như thế nào. Điều quan trọng là để dạy con về trí tuệ xúc cảm, bố mẹ không thể là người "vô cảm". Bạn phải cho trẻ được tắm mình vào môi trường cảm xúc, bạn nhất thiết phải dành thời gian cho con.
Các vấn đề về chỉ số cảm xúc EQ của trẻ 3 - 6 tuổi
Khi trẻ bước vào lứa tuổi từ 3- 6 tuổi, nhiều bậc phụ huynh than phiền những vấn đề liên quan đến cảm xúc của trẻ như bướng bỉnh, nhút nhát, kém hòa đồng. Những vấn đề này ảnh hưởng lớn đến khả năng giao tiếp xã hội và sự xuất hiện nhiều hành vi sai lệch của trẻ.
Vì vậy, làm sao để trẻ biết làm chủ cảm xúc, tinh tế nhận ra cảm xúc của người khác để kịp thời điều chỉnh hành vi và thái độ của bản thân là điều vô cùng cần thiết. Những điều vừa đề cập ở trên nhắc chúng ta đến một chỉ số quan trọng của con người- đó là EQ. Vậy chỉ số cảm xúc hay còn gọi là EQ (Emotional Quotient) nghĩa là gì?
Trí Tuệ Cảm xúc - EQ
Trước P. Salovey và Daniel Golman, Darwin đã đề cập đến tầm quan trọng của sự diễn đạt cảm xúc của các cá thể trong quá trình chọn lọc tự nhiên và các thay đổi thích nghi. Và E. L. Thorndike vào những khoảng năm 1920, đã sử dụng khái niệm "trí tuệ xã hội" để miêu tả kỹ năng hiểu và quản lý người khác.
Về sau, Howard Gardner cho rằng trí tuệ cảm xúc là khả năng đọc cảm xúc (tôi đang thực sự cảm thấy những cảm xúc gì?) và hiểu cảm xúc (tại sao tôi cảm thấy cảm xúc này? Nó đang ở mức độ nào) của bản thân hay của người khác.
Những hiểu biết về cảm xúc của bản thân cũng như của người khác có thể giúp cho ta Làm chủ cảm xúc của bản thân, có khả năng tạo động lực hành động và cải thiện các mối quan hệ với người khác.
Năm 1990, thuật ngữ trí tuệ cảm xúc (Emotional Intelligence) do hai nhà tâm lý học Mỹ Peter Salovey và John Mayer sử dụng. Trí tuệ cảm xúc được hiểu là:
• Sự hiểu biết về các xúc cảm , khả năng àm chủ các xúc cảm, biết cách tự thúc đẩy. Trí tuệ cảm xúc cũng giúp ta biết nhận biết cảm xúc của người khác và làm chủ những liên hệ của con người.
Steve Mcshane và Mary Ann Von Glinow cho rằng trí tuệ cảm xúc chính là khả năng của con người có thể nhận thức và phát biểu cảm xúc, đồng hóa cảm xúc trong tư tưởng thông suốt, lý luận với cảm xúc và điều hợp cảm xúc cho bản thân và những người xung quanh. Chúng ta có thể thấy rằng EQ ngày càng được các nhà nghiên cứu và xã hội quan tâm. Qua những quan niệm của các nhà nghiên cứu trên, EQ có thể được hiểu là:
- Những khía cạnh liên quan đến yếu tố thuộc về tình cảm, cảm xúc trong nhân cách con người.
- Khả năng hiểu, làm chủ cảm xúc của bản thân và nhận ra cảm xúc của người khác, xây dựng mối quan hệ hòa hợp với những người xung quanh.
- Có chỉ số EQ cao thì cũng chính là một trong những yếu tố quan trọng để giao tiếp thành công.
NHỮNG VẤN ĐỀ LIÊN QUAN ĐẾN EQ CỦA TRẺ EM
Hòa đồng- xây dựng mối quan hệ với bạn bè
Khi đến trường mầm non, không ít trẻ ở lứa tuổi từ 3-6 tuổi có được bạn cùng chơi. Vì vậy, khó khăn trong hòa đồng, xây dựng mối quan hệ để vui chơi của trẻ là điều mà phụ huynh cần phải lưu tâm. Sau đây, chúng ta cần lưu ý những biểu hiện trẻ gặp khó khăn trong việc hòa đồng với bạn bè:
Biểu hiện
- Trẻ khó bày tỏ cảm xúc cho các bạn hiểu. Từ đó dẫn đến tình trạng tự ti vì không có bạn, tự thu mình trong lớp vỏ “ kiêu căng” để phản ứng lại cảm giác “bị bạn bè bỏ rơi”.
- Trẻ hung hăng, gây hấn để thu hút sự chú ý, hay đánh, giựt đồ chơi của bạn.
- Trẻ chơi một mình thụ động có thái độ buồn chán khi phải đến lớp.
Nguyên nhân
- Môi trường giao tiếp hạn hẹp (từ nhỏ trẻ đã không có bạn cùng chơi, gia đình có ít người,..).
- Do gia đình không cho trẻ chơi với các bạn cùng trang lứa( sợ trẻ bị lì, bị dơ, bị bệnh,...).
- Khi trẻ có đặc điểm “ khác người”( trang sức nổi bật, ăn mặc quá lòe loẹt,..) thì trẻ cũng có thể bị tách ra khỏi đám bạn bè.
Nhút nhát- khó thể hiện cảm xúc của bản thân
Biểu hiện
- Bé luôn luôn đứng nép mình về phía ba mẹ và người thân, bước thụt lùi khi gặp điều gì đó lạ lẫm. Bé chỉ chơi với những người mà bé thật sự tin tưởng.
- Khi muốn nói hay làm điều gì, bé luôn rụt rè, sợ sệt và ngại ngùng khi tiếp xúc với người lạ.
- Bé thường nói những câu như sau khi đến những nơi xa lạ, ồn ào: “Cho con về nhà, cho con ra khỏi nơi này”.
Nguyên nhân
- Do trong gia đình, có bố hoặc mẹ hoặc các thành viên khác có tính nhút nhát, sống nội tâm, trẻ sẽ dễ dàng mắc phải tính nhút nhát.
- Do trong quá khứ, đã từng có ai đó hay việc gì đó làm cho bé sợ hãi.
- Do bố mẹ ít cho bé tiếp xúc với môi trường bên ngoài, cô lập bé trong nhà.
- Do trẻ bị ngược đãi hay ngược lại là do người lớn quá nuông chiều trẻ.
Biện pháp khắc phục hai trường hợp trên
Để bé tự tin và ít nhút nhát khi giao tiếp, hòa nhập với xã hội, bố mẹ cần áp dụng các phương pháp sau:
- Kể cho bé nghe những câu chuyện về lòng tự tin, tình bạn.
- Thường xuyên hỏi bé về những cảm xúc của bé (buồn ,vui, giận,..)
- Thường xuyên dẫn bé đến vui chơi ở những nơi công cộng để tăng cơ hội tiếp xúc và làm quen với những điều mới mẻ.
- Khi đến vui chơi ở những nơi công cộng, bố mẹ nên chủ động bắt chuyện với bạn bè cùng tuổi để bé nhận thấy việc nói chuyện với người lạ là điều không có gì đáng sợ.
- Xây dựng nhóm bạn cùng độ tuổi cũng như khác độ tuổi để cùng vui chơi, trò chuyện với bé.
- Khen ngợi, động viên bé khi bé vui chơi, khuyến khích bé làm quen được với thế giới xung quanh.
- Không nên hối thúc bé phải nhanh hòa nhập với bạn bè mà hãy để cho bé một ít thời gian “ làm quen”.
- Hãy tập cho bé tự làm những việc bé có thể làm như đánh răng, tự ăn uống, mặc quần áo, xếp dụng cụ học tập vào cặp. Bằng cách này, khả năng độc lập của bé sẽ tốt hơn, và vì vậy mà sự nhút nhát cũng giảm dần.
- Không nên thường xuyên ở cạnh bé mà hãy với sự quan sát kín đáo của người lớn, thỉnh thoảng hãy để bé một mình thể hiện hành vi, cảm xúc với thế giới xung quanh.
- Cho bé trò chơi thư giãn như vẽ tranh, chơi nhạc cụ. Những hình ảnh trong bức tranh do chính bé vẽ hay những âm điệu do bé chơi nhạc cụ cũng phản ánh tâm trạng , cảm xúc của người đó. Vì vậy mà đây cũng chính là phương pháp giải tỏa cảm xúc bị kìm nén.
Trẻ hung hăng- bướng bỉnh- khó làm chủ cảm xúc
Biểu hiện:
- Cố tình làm ngược với yêu cầu của người lớn
- Không vâng lời, khi bị la mắng trẻ thường phản kháng, hoặc lì ra.
Nguyên nhân:
Trẻ ở độ tuổi từ 3 đến 4 tuổi thường xảy ra tình trạng “khủng hoảng tuổi lên 3”. Trẻ luôn muốn chứng tỏ mình đã lớn, bằng cách làm ngược lại ý của người lớn.
Người lớn chưa giúp trẻ phân định được cái nào được phép, cái nào không được phép trong các hoạt động trong gia đình một cách rõ ràng, dứt khoát.
Cha mẹ quá nuông chiều trẻ, sẵn sàng đáp ứng mọi yêu cầu của trẻ.
Cha mẹ bỏ qua các lỗi vi phạm của trẻ.
Cha mẹ quá độc đoán áp đặt, mệnh lệnh một chiều, không quan tâm đến nhu cầu của trẻ, không cho trẻ có quyền lựa chọn, vì vậy trẻ buộc phải chấp nhận và sẽ hình thành sự phản kháng ngấm ngầm để chờ dịp bộc phát.
Biện pháp khắc phục:
Các chuyên gia tâm lý khuyên rằng cha mẹ có thể sử dụng một số biện pháp như sau để giáo dục trẻ bướng bỉnh:
- Không nuông chiều trẻ theo kiểu muốn gì được nấy
- Động viên, khen thưởng trẻ khi trẻ vâng lời và có những hành vi tốt.
- Nên cho trẻ biết các giới hạn, có một số nguyên tắc nhất định trong gia đình, và trẻ phải tuân theo.
- Khi trẻ bướng bỉnh, không nên dùng roi vọt để trừng phạt trẻ. Hãy nhẹ nhàng giải thích, nhưng lời lẽ kiên quyết để trẻ phải tuân theo. Không nhượng bộ trẻ khi trẻ đòi cho bằng được cái gì.
- Cha mẹ làm gương bằng những việc làm tốt, và nói cho trẻ biết thế nào là tốt, thế nào là không tốt.
- Không nên luôn luôn đòi hỏi trẻ việc thực hiện tuyệt đối các yêu cầu mà cha mẹ đưa ra.
- Khi muốn trẻ thực hiện điều gì, hãy dùng những mệnh lệnh tích cực, ví dụ như: “Mẹ muốn con dọn dẹp đồ chơi sau khi con chơi xong nhé” hơn là nói: “Cấm con để đồ chơi bừa bãi sau khi chơi xong” .
- Tạo điều kiện cho trẻ nói ra những cảm xúc khi trẻ tức giận vì điều gì đó. Ví dụ như: con cảm thấy như thế nào? Vì sao con nóng giận?
- Để trẻ quan sát cảm xúc đa dạng của người xung quanh. Cho trẻ diễn đạt, bày tỏ quan điểm của bản thân về những hành vi liên quan đến những cảm xúc đó. Việc này khuyến khích trẻ có hành vi ứng xử phù hợp với nhiều đối tượng.
Trên đây là một số vấn đề liên quan đến việc hình thành những cảm xúc tích cực cho trẻ. Tóm lại, việc thay đổi chỉ số EQ là điều mà chúng ta có thể thực hiện được. Tuy nhiên, đó là cả một quá trình luyện tập và thay đổi bản thân từ phía trẻ rất lớn. Vì vậy phụ huynh cần chú ý làm gương ở những biểu hiện cảm xúc của bản thân mình và hơn hết là hãy dành thời gian quan tâm và định hướng, giáo dục cho trẻ hình thành những cảm xúc tích cực.
Tin Cùng Chuyên Mục
Loading...
Tin xem nhiều