Tìm hiểu về mang bầu đa thai và những nguy cơ khi mang bầu đa thai

Sử dụng các biện pháp chữa trị hiếm muộn như kích thích trứng rụng và thụ tinh nhân tạo dễ mang đa thai. Điều này là 1 tin vui cho các cặp vợ chồng hiếm muộn tuy nhiên bên cạnh đó là những nguy cơ tiềm ẩn.

Đối với nhiều cặp vợ chồng hiếm muộn, mang đa thai sau khi thực hiện kỹ thuật hỗ trợ sinh sản là tin vui nhưng đối với ngành y đó lại là một hạn chế.

Hiện nay, trong trường hợp đậu quá nhiều thai sau khi thực hiện hỗ trợ sinh sản, giữ lại bao nhiêu thai vẫn hoàn toàn phụ thuộc vào quyết định của người mẹ.

Như một biến chứng

Đối với các bác sĩ của Bệnh viện Từ Dũ, việc giúp sản phụ L.H.A.T. (SN 1985) vượt cạn thành công với 5 em bé chỉ nặng 1,3 - 2 kg hồi tháng 3/2013 là cả một phép mầu. Bởi đó là ca mổ đẻ với rất nhiều nguy cơ tai biến cho cả mẹ lẫn con, trong đó việc dưỡng bào thai 5 đứa trẻ “cầm cự” được đến tuần thứ 33,5 cũng là chuyện hy hữu. Sức khỏe 5 đứa trẻ, dù bị suy hô hấp, có yếu ớt, phải nằm nhiều ngày tại khoa sơ sinh nhưng cuối cùng đều khỏe mạnh... Trước đó, chị T. thực hiện thụ tinh nhân tạo bằng phương pháp bơm tinh trùng vào buồng tử cung (IUI) tại một phòng khám tư nhân và kiên quyết không thực hiện giảm thai vì một số lý do riêng.

Sau ca sinh 5 thành công ấy, số lượng thai phụ đậu tới 3, 4 thai sau khi được hỗ trợ sinh sản đòi giữ lại toàn bộ thai tăng đến chóng mặt tại bệnh viện Từ Dũ. Vậy là các bác sỹ lại phải cố gắng thuyết phục, bởi lẽ họ hiểu rằng phép mầu thường chỉ xảy ra 1 lần. “Đa thai trong hỗ trợ sinh sản có thể coi như một biến chứng trong quá trình kích thích buồng trứng. Nhiều nước đi đầu về hỗ trợ sinh sản như Mỹ, Pháp, Úc đã phải đối đầu với vấn đề đa thai trong hỗ trợ sinh sản gia tăng. Đa thai sẽ mang đến rất nhiều nguy cơ cho mẹ và con, làm giảm đi cơ hội đưa được một đứa trẻ khỏe mạnh về nhà sau quá trình điều trị. Vì thế, chiến lược của HTSS là ngoài gia tăng tỉ lệ thành công còn phải giảm tỉ lệ đa thai” - Bác sỹ Hoàng Thị Diễm Tuyết, Phó Giám đốc BV Từ Dũ, cho biết.

Theo BS Tuyết, một ca thụ tinh nhân tạo - thụ tinh trong ống nghiệm thành công nhất vẫn là đậu được một thai khỏe mạnh. Song thai cũng có thể chấp nhận dù đa phần vẫn sinh non nhưng sinh ở tuần thai thứ 34-35, trẻ không quá yếu, tỉ lệ tử vong sơ sinh thấp. Không nên để tam thai vì thời điểm sinh non sẽ bị lùi về tuần thai thứ 28-30, trẻ rất non, nuôi khó, để lại nhiều di chứng… Nếu tứ thai, ngũ thai… thì các mối nguy hiểm này còn cao hơn nữa.

Nên vì con

Bác sỹ Nguyễn Ngọc Thông, Giám đốc Trung tâm Chăm sóc sức khỏe sinh sản TP HCM, nhấn mạnh: “Thai kỳ đa thai luôn là một thai kỳ nguy cơ cao. Người mẹ dễ bị cao huyết áp, tiểu đường thai kỳ, tiền sản giật; tăng nguy cơ tai biến do diện nhau bám rộng làm đờ tử cung, băng huyết, chảy máu sau sinh… Đa thai cũng thường dẫn đến sinh non, nguy cơ đối với trẻ non tháng là ngạt sau sinh, hạ thân nhiệt, suy hô hấp, hạ đường huyết, vàng da sơ sinh, nhiễm trùng, bệnh lý võng mạc, chậm tăng trưởng thể chất, trí tuệ, bại não… Chưa kể, đa thai còn khiến nguy cơ sảy thai, thai chết lưu cao hơn”.

Theo Bác sỹ Thông, ở Việt Nam và nhiều nước trên thế giới, việc quyết định giữ lại bao nhiêu thai vẫn thường phụ thuộc vào người mẹ và suy cho cùng đó cũng là quyền chính đáng. Vấn đề ở đây là nhiều người vẫn chưa hiểu rõ các nguy cơ, bị ảnh hưởng bởi tâm lý mong con mà quên đi những vấn đề về sức khỏe, trí tuệ mà đứa trẻ có thể phải gánh chịu.

Những nguy cơ khi mang đa thai

Nhiều phụ nữ mang đa thai có thể chưa biết mình đang thuộc diện thai nghén có nguy cơ cao, cho nên có hiểu biết về những nguy cơ tiềm ẩn, các biến chứng cũng như triệu chứng và các lựa chọn điều trị sẽ giúp phụ nữ đối phó tốt hơn với hoàn cảnh thai nghén của mình. Một số nguy cơ tiềm ẩn gây lo ngại cho thai trong khi một số khác lại đe dọa sức khỏe người mẹ.

Nhận biết dấu hiệu mang đa thai

Siêu âm là cách duy nhất để biết chính xác mang đa thai hay đơn thai. Tuy nhiên, ngoài nhận biết bằng siêu âm, các thai phụ có thể nghi ngờ mình mang đa thai hay không bằng các dấu hiệu mang đa thai sau:

- Tăng cân quá nhiều.

- Tử cung lớn hơn so với tháng mang thai

- Ốm nghén nghiêm trọng: Buồn nôn và nôn vọt rất nhiều

- Có những cử động của thai nhi sớm hơn bình thường.

Chuyển dạ sớm và sinh non

Có lẽ nguy cơ lớn nhất đi kèm với đa thai là chuyển dạ sớm, dẫn đến hậu quả là sinh non. Những phụ nữ mang đa thai có tỷ lệ chuyển dạ sớm cao gấp đôi so với những bà mẹ mang một thai. Nhiều trường hợp thai đôi, thai ba dễ tăng nguy cơ chuyển dạ sớm và dễ xảy ra các biến chứng nhưng gần như tất cả các trường hợp thai bốn trở lên đều sinh non. Ảnh hưởng của sinh non đến trẻ sơ sinh rất đa dạng, nhưng may mắn là những tiến bộ về công nghệ y học đã có thể hỗ trợ trẻ sinh non vượt qua những yếu kém ngay từ những ngày đầu trong cuộc sống.

Ngoài sự căng thẳng về thể chất và cảm xúc vì phải mang thai đôi, thai ba... còn tăng nguy cơ bị các biến chứng thường gặp của thai nghén và có thể gặp những triệu chứng nghiêm trọng hơn do mang đa thai.

Hội chứng thai đôi truyền máu cho nhau

Do có bất thường ở những mạch máu trong bánh nhau dẫn đến sự cung cấp máu không đều cho mỗi thai. Trạng thái này gây nguy hiểm cho cả 2 thai nhưng không ảnh hưởng đến sức khỏe người mẹ.

Ngoài ra, còn có thể do: Trong tiến trình phát triển của thai nghén, dây rốn của 2 thai xoắn vào nhau và gây chèn ép, làm giảm lưu lượng máu mang ôxy và chất dinh dưỡng đến một thai khiến thai không thể phát triển bình thường như thai kia; Phần bánh nhau dành cho mỗi thai to nhỏ khác nhau cho nên mỗi thai nhận máu không đồng đều.

Bất thường về nhận máu không đều ở 2 thai chỉ gặp ở những thai đôi phát triển từ một trứng và chung một bánh nhau, chung một buồng ối. Thông thường, người mẹ cần được theo dõi sát và có khi cần nhập viện.

Đái tháo đường khi mang thai

Tỷ lệ bệnh đái tháo đường phát triển khi mang thai ở những phụ nữ đa thai tăng gấp đôi, có lẽ do tăng hormon vì có hơn một thai và điều này đã ảnh hưởng đến khả năng của cơ thể đối với tiến trình xử lý insulin. Nhiều khi bệnh được kiểm soát bằng chế độ ăn nhưng đôi khi cần phải dùng insulin. Bệnh không tạo ra nguy cơ cho trẻ sơ sinh.

Bất thường ở bánh nhau

Dù là có một bánh nhau, hai bánh nhau hay bánh nhau chung thì người mang đa thai cũng có nguy cơ lớn hơn bị biến chứng nhau tiền đạo hay nhau bong non. Những sự cố xảy ra với bánh nhau có thể dẫn đến những biến chứng nguy hiểm cho người mẹ, gồm cả chảy máu trong khi có thai hoặc sau khi đẻ. Theo dõi sát có thể phát hiện sớm để không xảy ra tai biến.

Sự cố cho tim

Một nghiên cứu gần đây ở Canada đã đưa ra những thông tin nghiêm túc về mối nguy hiểm của đa thai. Phụ nữ mang thai đôi hay thai ba dễ bị suy tim hơn. Nguy cơ bị nhồi náu cơ tim khi mang đa thai có thể gấp gần 4 lần. Nguyên nhân có thể do tăng gánh nặng sinh lý, thêm một thai là làm tăng cung lượng tim của người mẹ.

Tiền sản giật và tăng huyết áp do thai nghén

Huyết áp là vấn đề gây phiền muộn với nhiều bàmẹ mang đa thai. Tăng huyết áp khi mang thai khi trị số huyết áp đo được lớn hơn 140/90mmHg, vì vậy huyết áp cần được kiểm tra thường xuyên mỗi khi phụ nữ có thai. Cách chữa trị là nghỉ, nằm giường và đôi khi cần dùng thuốc. Trường hợp nặng cần cho đẻ sớm. Tăng huyết áp là một phần của tiền sản giật và thường kèm với nồng độ protein cao trong nước tiểu. Cứ 3 phụ nữ đa thai thì có 1 người bị tiền sản giật, do đó cần được theo dõi sát vì dễ bị biến chứng nặng như suy thận, co giật hay đột quỵ. Tiền sản giật liên quan trực tiếp đến thai nghén, sau khi đẻ thì tiền sản giật sẽ hết và thường không có hệ quả kéo dài.

Phòng ngừa các nguy cơ của đa thai như thế nào

Đa thai là gì

Đa thai là tình trạng trong một lần mang thai và có nhiều hơn 1 thai nhi, thường gặp nhất là song thai,...
Song thai có tỷ lệ vào khỏang 1/100 – 1/150 lần sanh và có 2 dạng. Song thai cùng trứng (hiếm hơn – khoảng 1/250 lần sanh): phát triển từ một trứng thụ tinh bởi một tinh trùng, nhưng trong quá trình phát triển thì chia làm 2 thai, song thai dạng này sẽ sinh ra 2 bé hoàn toàn giống nhau về hình dạng bên ngoài, kiểu gen di truyền và có cùng giới tính. Song thai khác trứng là 2 trứng thụ tinh bởi 2 tinh trùng khác nhau và phát triển đồng thời thành 2 thai, tỷ lệ có 2 trứng cùng rụng trong một chu kỳ gia tăng với việc dùng các loại thuốc kích thích rụng trứng. Trong những người có dùng phương pháp hỗ trợ sinh sản, có khỏang 25-30% là song thai (tam thai chiếm khỏang 5%). Hai bé có thể có cùng hay khác giới tính, hình dạng và kiểu gen di truyền tương tự như 2 anh em ruột của 2 lần sinh khác nhau.

Phòng ngừa các nguy cơ của đa thai như thế nào?

- Nên phát hiện song thai sớm nhằm xác định rõ loại song thai và có hướng theo dõi cùng giải quyết kịp thời, có hướng dẫn bà mẹ trong chế độ dinh dưỡng và sinh hoạt cho phù hợp.

- Siêu âm sớm trong 3 tháng đầu thai kỳ có khả năng phát hiện song thai 1 hay 2 buồng ối vào khỏang 75%, trong khi siêu âm trễ hơn tỷ lệ này chỉ còn khoảng 50% hay ít hơn nữa.

- Nếu như trong một thai kỳ bình thường, một bà mẹ khỏe mạnh và đủ cân chỉ cần tăng khỏang 8-12kg, thì một trường hợp song thai cần khỏang 18-20kg, và đặc biệt cần thêm nhu cầu canxi và sắt nhiều hơn bình thường.

- Lịch khám thai các trường hợp này cũng cần thường xuyên hơn, đặc biệt vào các tháng cuối nhằm phát hiện sớm những nguy cơ cho mẹ và thai nhi; cần gia tăng thông tin tư vấn, đặc biệt báo trước các nguy cơ và dấu hiệu nguy hiểm để bệnh nhân biết lúc nào cần nhập viện theo dõi.

Trước đây, đã có lúc chúng ta nghe báo động về tình hình phụ nữ Trung quốc dùng các phương pháp kích thích rụng trứng nhằm tăng khả năng sinh đôi, để đối phó với chính sách sinh một con của chương trình dân số của Trung quốc. Việc lạm dụng này có khi đẩy sức khỏe mẹ vào tình trạng nguy cấp và có khi cũng không có được những đứa con khỏe mạnh như ý.

Hai bé trong một lần sanh, sẽ làm gia tăng niềm vui cho bố mẹ và người thân, nhất là khi cả 2 bé đều khỏe mạnh. Tuy nhiên, nguy cơ bệnh tật cho cả mẹ và con, cũng theo đó mà gia tăng, cần phải gia tăng sự cẩn trọng trong theo dõi thai kỳ nhằm hạn chế phần nào bất lợi và để niềm vui làm bố mẹ được trọn vẹn.